Kısaca özetleyecek olursak, ortodonti, yanlış pozisyonda bulunan dişleri ve çeneleri düzelten diş hekimliği branşıdır. Halk arasında tel tedavisi, diş telleri, braket tedavisi olarak da adlandırılmaktadır. Ortodonti uzmanları beş yıllık diş hekimliği eğitimine ek olarak dört yıllık uzmanlık eğitimi almaktadırlar.

Çapraşık ve yanlış pozisyonda bulunan dişlerin oluşturdukları sıkıntıları sayacak olursak:

• dişlerin fırçalanması ve temizlenmesi zordur
• diş çürüğü ve diş eti hastalığı oluşma ihtimali yüksektir
• diş çürüğü ve diş eti hastalığından dolayı dişler erken kaybedilebilir
• çapraşık dişler çiğneme kaslarında fazla stres oluşturdukları için baş, çene eklemi omuz ve sırt ağrılarına neden olabilirler
• ciddi estetik problemler oluşturmaktadırlar.

Çapraşık dişler bireyin estetik görünümünü olumsuz yönde etkilemekte ve sosyal hayatında problemler oluşturmaktadır.

Bu bilgiler ışığında ortodontik tedavinin daha sağlıklı bir ağız, daha güzel bir görünüm ve daha uzun ömürlü dişler anlamına geldiğini söyleyebiliriz.

PEKİ ORTODONTİK TEDAVİ YAPTIRMAMA GEREK VAR MIDIR ?

Gerçekten ortodontik tedavi ihtiyacınızın olup olmadığı kararını diş hekiminiz veya ortodonti uzmanınız verecektir. Doktorunuz elinde bulunan farklı teşhis araçlarını (fotoğraf, röntgen vs) kullanarak ortodontik tedavi ihtiyacınızı değerlendirecektir.

Eğer aşağıdaki durumlardan biri veya birkaçı sizde mevcutsa ortodontik tedavi için aday olabilirsiniz:

• Üst dişlerinizin önde olması (Şekil 1) – bu durumun iki farklı nedeni vardır: 1) üst dişleriniz öndedir, 2) alt çeneniz veya dişleriniz geride konumlanmıştır. Bu durumun ortodonti bilimindeki ismi Sınıf II maloklüzyondur.

Şekil 1. Alt dişler geride

• Ters kapanış (Şekil 2 ve Şekil 3) – bu durumda alt ön dişler üst ön dişlerin gerisinde bulunmaları gerekirken önünde konumlanmıştır. Bu durumun ortodonti bilimindeki ismi Sınıf III maloklüzyondur.

Şekil 2. Alt dişler üst dişlerin önünde konumlanmıştır.

Şekil 3. Alt dişler üst dişlerin önünde konumlanmıştır. Ön çapraz kapanış vardır.

• Çapraz kapanış (Şekil 4) – normal şartlarda üst dişlerin alt dişleri kutu kapağı gibi örtmesi gerekir. Yani üst çene alt çeneden daha geniştir. İşte üst çene alt çeneye göre dar olduğu durumlara çapraz kapanış ismi verilmektedir. Çapraz kapanışı olabildiğince erken yaşta tedavi etmek gerekir.

Şekil 4. Arka tarafta üst çene alt çeneden daha dardır. Yani çapraz kapanış vardır.

• Açık kapanış (Şekil 5 ve 6) – ağız kapatıldığı zaman alt ve üst ön dişler arasında boşluk kalmasıdır. Bazı olgularda arka taraftaki dişler arasında da açık kapanış olabilir.

Şekil 5. Ön dişler kapanmamaktadır. Dişler arasında açık kapanış vardır.

Şekil 6. Ön dişler kapanmamaktadır. Dişler arasında açık kapanış vardır.

Dişlerin orta hatlarının kayması (Şekil 7) – üst iki orta keser dişin ortası ile alt iki orta keser dişin ortasının çakışmamasıdır.

Şekil 7. Üst dişlerin ortası ile alt dişlerin ortası çakışmıyor

Boşluklar (Şekil 8 ve 9) – dişler arasında bir veya daha fazla boşluk varsa, kapatılması için ortodontik tedavi yapılmalıdır.

Şekil 8. Üst dişlerin arasında boşluklar var

Şekil 9. Alt dişlerin arasında boşluklar var

Çapraşıklık (Şekil 10) – dişlerle çene arasında boyut uyumsuzluklarından dolayı, dişler çenelere sığamazlar ve çapraşıklık oluşur.

Şekil 10. Alt ve üst dişlerde çapraşıklık mevcut

ORTODONTİK TEDAVİ NASIL YAPILIR?

Yiukarıda saymış olduğum problemleri çözmek için ortodontik tedavi – yani tel tedavisi yapmak gerekir. Dşleri hareket ettirmek, kasları rahatlatmak, çene gelişimini sağlamak vs. gibi problemleri çözmek için çok çeşitli ortodontik apareyler kullanılmaktadır. Bu apareyler, dişlere ve çenelere hafif kuvvetler uygulayarak çalışmaktadır. Var olan probleminizin boyutuna göre doktorunuz ortodontik tedavi planı oluşturacaktır.

ORTODONTİK APAREYLER

Sabit ortodontik apareyler – ortodontik tedavi amacıyla en yaygın olarak kullanılan apareylerdir. Dişlerin üzerine yapıştırılan braketler (Şekil 11) bu apareylere en iyi örnektir. Bazen arka dişlere band dediğimiz, dişi çepeçevre saran ve braketle aynı işlevi gören küçük apareyler yapıştırabilmektedir. Ark telleri dediğimiz diş telleri ise braketlerin/bandların içinden geçen ve dişleri hareket ettirmemize yardımcı olan bileşenlerdir. Doktor ark telini aktive ederek (sıkarak) dişe uygulanan kuvveti artırmaktadır. Bu aktivasyonlar genellikle 4-6 hafta arası yapılmaktadır. Modern braketler daha küçük, daha hafif ve eski braketlere göre daha az gözükmektedir. Braketlerin üzerine takılan elastikler (bu elastiklere ligatür denmektedir) farklı renklerde olabilmektedir (Şekil 12), istenirse metal renginde gri elastikler (Şekil 10) de takılabilir. Metal braketler dışında porselen/safir braketler de bulunmaktadır (Şekil 13 ve Şekil 14). Aynı zamanda dişlerin iç yüzeyine yapıştırılan braketler de vardır. Bu tedavi tekniğinin adı lingual ortodontidir. Görünmez diş telleri de denmektedir.

Şekil 11. Geleneksel metal braketler

Şekil 12. Geleneksel metal braketler ve üzerlerine takılan renkli ligatürler

Şekil 13. Şeffaf safir braketler ve üzerlerine takılan tel

Şekil 14. Şeffaf safir braketler ve üzerlerine takılan estetik tel

Şeffaf Apareyler – Bu tedavi tekniğine halk arasında telsiz ortodonti de denmektedir. Estetik beklentisi yüksek olan hastalar için ideal bir seçenektir. Şeffaf apareylerin en çok tercih edilen markası Invisalign’dır (Şekil 15). Invisalign’la hiç diş teli takmadan ortodontik tedavi yaptırabilirsiniz. Plakları istediğiniz zaman takıp, istediğiniz zaman çıkartabildiğiniz için günlük hayatta çok konforlu bir tedavi seçeneğidir.

Şekil 15. Invisalign tedavisinde kullanılan şeffaf plak

Diğer Ortodontik Apareyler

Hareketli ortodontik apareyler – genellikle çocuklara uygulanmaktadır. Henüz gelişim çağında olan çocuklarda hareketli apareylerle birçok iskeletsel ve dişsel problemler çözülebilir (Şekil 16 ve Şekil 17). Erken yaşta çözülebilecek problemler arasında çapraz kapanış, alt çene geriliği, üst çene geriliği, alt çenenin önde olması, üst dişlerin önde olması, uzun süre parmak emmeye bağlı olarak gelişen problemler, çeşitli kötü alışkanlıklar sonucu oluşan diş ve çene problemleri vs gibi problemlerdir. Özellikle bazı problemleri erken yaşta teşhis edip, tedavisinin yapılması gerekmektedir. Çocuk büyüme gelişimini tamamladıktan sonra iskeletsel problemleri çözümü genellikle cerrahi yolla olmaktadır. Bu yüzden çocuğunuz 7 yaşındayken ortodonti uzmanına başvurmanız gerekmektedir. Erken yaşta teşhis edilen problemler çoğunlukla kolayca çözülebilmektedir.

Şekil 16. Hareketli apareyle erken yaşlarda üst çene genişletmesi ve çapraz kapanışta olan dişlerin düzeltilmesi

Şekil 17. Hareketli apareyle erken yaşlarda üst çene genişletmesi ve çapraz kapanışta olan dişlerin düzeltilmesi

Şekil 17. Hareketli apareyle erken yaşlarda üst çene genişletmesi ve çapraz kapanışta olan dişlerin düzeltilmesi

Yüz maskesi apareyi (face mask) – üst çene geriliği bulunan çocuklarda yapılan tedavi şeklidir. Ağız içi ve ağız dışı iki parçadan oluşmaktadır. Çok çeşitli yüz maskesi tedavi şekli vardır. Çocuğunuz için en uygun olanına ortodonti uzmanı karar verecektir.

Şekil 18. Geride olan üst çeneyi öne almak için kullanılan yüz maskesi apareyi.

Fonksiyonel apareyler – alt çene geriliği olan hastalarda yapılan ortodontik tedavi şeklidir. Fonksiyonel apareylerle yapılan tedavi fonksiyonel çene ortopedisi olarak adlandırılmaktadır. Fonksiyonel çene ortopedisinde en önemli faktör tedavi zamanlamasının iyi ayarlanmasıdır. Fonksiyonel çene ortopedisi tedavisinde kullanılan çok fazla sayıda yöntem ve aparey vardır. Çocuğunuz için en uygun olan yönteme ortodonti uzmanınız karar verecektir.

Şekil 19. Geride olan alt çeneyi öne almak için kullanılan hareketli fonksiyonel aparey örneği (Twin block apareyi).